شیمی درمانی تزریقی یا وریدی
Injection or Infusion Chemotherapy

مقدمه:
بسیاری از انواع شیمی درمانی بصورت تزریق طولانی مدت (انفوزیون) یا کوتاه مدت تجویز می شود. در تزریق های طولانی مدت داروهای شیمی درمانی از راه یک لوله باریک بنام کاتتر که درون سیاهرگ، شریان، حفره های بدن یا عضوی از بدن کار گذاشته می شود وارد بدن می شود. در برخی موارد ممکن است داروی شیمی درمانی با سرنگ و سریع تزریق شود.
اطلاعات زیر مربوط به شیمی درمانی استاندارد یا متداول است. داروهای دیگری نیز وجود دارد که با روش های دیگر تجویز می شود: مانند هدف درمانی، هورمون درمانی، و ایمنی درمانی (ایمونوتراپی).

۱٫شیمی درمانی وریدی IV
شیمی درمانی وریدی یا IV از طریق یک لوله نرم، نازک و پلاستیکی بنام کاتتر مستقیم به جریان خون تزریق می شود. کاتتر در ساعد یا دست کار گذاشته می شود و برای کارگذاری آن از یک سوزن استفاده می شود، سپس سوزن را در می آورند و کاتتر پلاستیکی درون رگ می ماند.
داروهای وریدی به روش های زیر داده می شود:
• تزریق سریع (IV Push/Bolus): دارو سریع طی چند دقیقه با سرنگ تزریق می شود.
• تزریق آهسته (IV Infusion): دارو طی چند دقیقه تا چند ساعت تزریق می شود. مخلوط دارو و سرم از درون یک کیسه پلاستیکی به کاتتر و سپس بدرون بدن سرازیر می شود.
• تزریق ممتد (Continuous Infusion): این انفوزیون می تواند از یک تا چند روز طول بکشد و معمولا با پمپ الکترونیکی وریدی کنترل می شود.

اگر رگ خوبی نداشته باشیم باید چکار کرد؟
سوزن ها و کاتترها و نیز شیمی درمانی می توانند موجب آسیب دیدگی رگها شوند. یک گزینه که به بیماران نیازمند به انجام شیمی درمانی طولانی مدت پیشنهاد می شود کاتتر رگ مرکزی (CVC) است. CVC کاتتری است بزرگتر از کاتترهای معمول و درون رگهای قفسه سینه یا بازو کار گذاشته می شود. تا زمانیکه درمان ادامه دارد در محل می ماند، تا نیاز نباشد بیمار هر بار برای دارو سوزن بخورد. انواع مختلف CVC در دسترس است. نوع متداول آن همان پورت است. پورت گذاری در واقع همان استفاده از یک سیاهرگ مرکزی بدن برای شیمی درمانی است. مخرن پورت معمولا در سمت راست و بالای قفسه سینه کار گذاشته می شود و لوله آن از زیر پوست سینه به رگهای مرکزی گردن راه دارد.
کارگذاریCVC نیاز به یک جراحی کوچک دارد. گاهی اینکار در درمانگاه یا یک اتاق بیمارستان یا در اتاق عمل انجام می شود. زمانیکه CVC کارگذاشته شد بیمار می تواند تمام درمان ها را از طریق آن دریافت کند و نیاز نیست هربار برای رگ گیری اذیت شود، از طریق آن می توان چندین آزمایش خون انجام داد و می توان بجز شیمی درمانی، درمان های دیگری (مایعات، تزریق خون، آنتی بیوتیک، ...) نیز انجام داد.
خیلی از بیماران قبل از شروع درمان CVC می گذارند، برخی افراد هم پس از چند جلسه درمان بدلیل اینکه هربار باید چندین مرتبه سوزن بخورند تا رگ مناسب در دست یا بازو پیدا شود سراغ CVC گذاری می روند. تیم درمان سرطان می توانند به شما کمک کنند تصمیم بگیرید که آیا CVC بگذارید یا چه نوع آنرا استفاده کنید.

۲٫سایر راههای شیمی درمانی تزریقی یا انفوزیون (تزریق آهسته)
الف.شیمی درمانی (داخل مایع مغزی نخاعی) (IT):
شیمی درمانی داخل مایع مغزی نخاعی از راه یک کاتتر به درون کانال نخاع تزریق می شود، از آنجا این مایع به مایع فضای اطراف مغز و نخاع (CSF) می رود. این روش شیمی درمانی برای انواع خاصی از سرطان ها که مغز را درگیر می کنند لازم می شود زیرا اغلب داروهای شیمی درمانی که وریدی تزریق یا خوراکی داده می شوند نمی توانند از مایع مغزی نخاعی ای که محافظ مغز دربرابر سموم است، رد شوند.
شیمی درمانی IT می تواند ازطریق یک سوزن بلند که درون فضای اطراف نخاع وارد شده و مخزن آن با جراحی زیر پوست سر قرار گرفته، داده شود. به این نوع از پورت مخزن امایا ommaya reservoir می گویند. امایا مانند یک طبل کوچک است که لوله کوچکی به آن متصل شده است، این لوله به مایع مغزی نخاعی یکی از حفرات مغزی وارد می شود. امایا تا زمان خاتمه درمان زیر پوست سر باقی می ماند.

ب.شیمی درمانی داخل شریانی IA:
در این روش داروی شیمی درمانی درست درون شریان اصلی تغذیه کننده تومور تزریق می شود. این روش برای درمان یک عضو (مثلا کبد، بازو یا پا) استفاده می شود. این روش کمک می کند درمان بصورت اختصاصی به یک قسمت داده شود و اثر شیمی درمانی بر سایر بخش های بدن محدود شود.

ج.شیمی درمانی داخل حفره ای:
ممکن است داروهای شیمی درمانی از راه یک کاتتر وارد یک فضای بسته در بدن مثلا مثانه (شیمی درمانی اینتراوزیکال)، درون شکم (شیمی درمانی ایتراپریتونئال)، یا قفسه سینه (اینتراپلورال) شود.

د.شیمی درمانی درون مثانه (اینتراوزیکال):
شیمی درمانی از طریق یک کاتتر نرم بدرون مثانه وارد می شودو برای چند ساعت آنجا می ماند و سپس تخلیه می شود و کاتتر خارج می گردد.

ه.شیمی درمانی عضلانی IM:
دارو از طریق یک سوزن متصل به یک سرنگ بدرون عضله تزریق می شود.

و.شیمی درمانی درون تومور:
از یک سوزن برای وارد کردن شیمی درمانی، دقیقا به درون تومور استفاده می شود. تنها زمانی از این روش می توان استفاده کرد که سوزن می تواند با اطمینان وارد تومور شود.

شیمی درمانی انفوزیون یا تزریقی کجا داده می شود؟
مکان (مرکز درمانی) تجویز داروی شیمی درمانی (شیمی) بستگی دارد به دوز و نحوه تجویز داروها، برنامه های هر بیمارستان، پوشش بیمه، ترجیح شما و توصیه های پزشک.
مکان هایی که ممکن است شیمی درمانی داده شود:
• منزل
• مطب پزشک
• درمانگاه
• بیمارستان سرپایی
• بیمارستان بستری
برخی مکان ها ممکن است اتاق های درمان خصوصی داشته باشد، درحالیکه برخی مراکز بیماران را با هم در یک اتاق بزرگ درمان می کنند.

تعداد و طول مدت دوره شیمی درمانی:
اینکه هر از چند روز یا اینکه چند نوبت شیمی درمانی انجام شود بستگی دارد به نوع سرطان، هدف از درمان، داروهای به کار رفته و پاسخ بدن بیمار.
ممکن است شیمی درمانی بصورت روزانه، هفتگی یا ماهانه داده شود اما اغلب بصورت شیمی- استراحت داده می شود یعنی مثلا یکروز در هفته برای دو هفته شیمی داده می شود و سپس یک هفته استراحت داده می شود (کلا می شود سه هفته)، این دوره های سه هفته ای چند بار تکرار می شود. در زمان استراحت بدن فرصت می یابد سلول های سالم جدید بسازد و توان خود را بازیابد.
تیم درمان سرطان می داند که برنامه درمان بیمار برای چند دوره است و کلا قرار است چقدر طول بکشد.
کلیه ها و کبد اغلب داروهای شیمی درمانی را تجزیه می کنند و سپس از طریق ادرار یا مدفوع از بدن دفع می شود. اینکه چقدر طول می کشد تا شیمی درمانی از بدن خارج شود بستگی دارد به نوع داروی شیمی، سایر داروها، سن فرد و میزان کارایی کبد و کلیه ها. "بیشتر بدانید".
اگر سرطان عود کند ممکن است دوباره بیمار شیمی شود. این دفعه ممکن است برای کاهش علایم یا کند کردن رشد یا انتشار سرطان داروهای دیگری داده شود. و ممکن است عوارض با توجه به نوع دارو، دوز و نحوه تزریق متفاوت باشد.

تغذیه مناسب قبل از اولین شیمی درمانی:
هر بار شیمی درمانی می تواند چند دقیقه تا چند ساعت یا روز طول بکشد. قبل از درمان باید حداقل مقداری غذا خورد مگر اینکه توصیه پزشک یا تیم درمان سرطان چیز دیگری باشد. در اغلب مواقع، بیماران می گویند که خوردن غذای سبک یا لقمه یکساعت قبل شیمی بهترین حالت است. اگر قرار است برای چند ساعت درمان بگیرید درباره اینکه در این مدت بستری چه چیزی بخورید از تیم درمانتان بپرسید. ممکن است در مراکز بزرگ بتوانید غذا سفارش دهید یا اینکه با خودتان لقمه های کوچک یا کمی غذای بسته بندی شده سرد ببرید. مطلع شوید که آیا در بخش یخچال یا مایکروویو وجود دارد یا خیر. ممکن است مرکز درمانی برای ورود برخی خوراکی ها به بخش محدودیت قائل شود، به همین خاطر قبل از ورود به بخش از تیم درمانتان این اطلاعات را بگیرید.